بعد از سقوط تمام ارزشهای ایران حالا بشنوید در مورد سقوط فرش ایران گرفتارمان
«فرش ایران در سراشیبی سقوط»:
سام شریف / رادیو کوچه
sam@koochehmail.com
دولت برای مقابله با ورود فرش‌های خارجی ارزان به کشور که به گفته مسوولان از مبادی غیررسمی وارد کشور می‌شوند، راه‌کار تعیین تعرفه ۵۰ درصدی برای این فرش‌ها را در نظر گرفته که در این مورد بخش خصوصی صراحتن مخالفت خود را اعلام می‌کند.
به گزارش خبرنگار بازرگانی خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، هرچند قبل از این بسیاری از مقامات و مسوولان، ورود فرش‌های خارجی در بازار کشور را از مبادی غیررسمی و قاچاق عنوان می‌کردند اما چندی پیش «اکبر هریسچیان»، رییس اتحادیه صادرکنندگان فرش اعلام کرده بود: «شنیدم یک مقدار فرش‌های چینی وارد شده‌اند.»
ایران که تا ۱۰ سال پیش حرف اول را در صادرات فرش می‌زد، اکنون پس از هند و نپال به مقام سوم تنزل یافته است.
فرش یکی از اقلام مهم صادراتی ایران است. با این حال، این کالای نفیس ایرانی که برخی از کارشناسان از آن به عنوان یک اثر هنری هم یاد می‌کنند، از ۱۰ سال پیش به این سو جذابیت اولیه خود را در بازارهای جهانی از دست داده است.
بر اساس آماری که از سوی گمرک اعلام شده است روند نزولی صادرات فرش دستباف ایران طی چند سال اخیر ادامه داشته است. براساس آمارها در سال ۷۴ بیش از یک میلیارد و ۶۷۰ میلیون دلار سهم صادرات فرش ایران بوده که این رقم معادل یک سوم صادرات غیرنفتی در آن سال است، اما از سال ۷۹ تاکنون روند نزولی بر صادرات فرش دستباف ایران حاکم شده که البته دلایل متفاوتی را می توان برای آن ذکر کرد.
فرش ارزان خارجی:
ارزانی فرش‌های دست‌بافت خارجی بیش از به سرقت رفتن طرح‌های اصیل ایرانی به بازار جهانی فرش ما لطمه زده است. «غلام‌حسین محمودی» مدیر واحد طرح و رنگ شرکت سهامی فرش ایران می‌گوید:
«من معتقدم آن‌چه که در بازار جهانی به فرش ایران لطمه زده است ارزانی فرش‌های رقیب است، چراکه هزینه کارگر در کشورهایی مثل هند و پاکستان به مراتب ارزان‌تر از ایران است و مشتری بیشتر به دنبال جنس ارزان‌تر است و نمی‌توان گفت که چون آن‌ها در حال بافت طرح های به سرقت رفته ایران هستند بازار فرش ما دچار لطمه شده برای این‌که هنوز فرش های نفیس ایرانی طرفداران خاص خود را دارد.»
«دکتر بهروش»، رییس هیات مدیره اتحادیه فرش ایران نیز در این‌باره معتقد است: «در سال‌های اخیر رقبای فرش ایران با کپی‌برداری از نقشه‌های فرش اصیل ایرانی ( البته در کیفیت‌های پایین‌تر) و نیز قیمت‌شکنی به روش‌های گوناگون به بازارهای دنیا رخنه و تلاش کردهاند تا گوی سبقت را از ایرانیان در صادرات این کالای هنری، فرهنگی و اقتصادی بربایند و متاسفانه باید بگویم که در این راه توفیقاتی نیز به‌دست آورده‌اند.»
جدای از نبود کنترل بر استانداردهای لازم برای صادرات فرش ایرانی، قیمت گران آن نیز تاثیر قابل توجهی را بر کاهش صادرات این کالای دیرینه ایرانی داشته است. از سویی دیگر هم‌زمان با بحران اقتصادی فراگیر در دنیا که کاهش اقبال و خرید کالاهای لوکس مانند فرش را در پی داشته است نیاز بازار را نیز برای خرید جنس ارزان تشدید کرده است.
افت صادرات فرش با توجه به وقوع بحران مالی در جهان و حضور پررنگ رقبایی مانند هند و پاکستان و چین درعرصه فرش در سال ۸۸ به مراتب بیشتر شد ، تا جایی که رییس مرکز ملی فرش ایران از کاهش ۲۰ درصدی صادرات فرش دستباف در ۵ ماهه نخست سال ۸۸ خبر داد. در همین راستا «اسداله عسگراولادی» شرایط واردات فرش از هند برای ایران را مقرون به صرفه‌تر از تولید آن دانست و از گرانی فرش ایران انتقاد کرد.
بی‌کیفیت بودن و عدم نظارت کافی بر بازار صادرات:
«غلام‌حسین شمس» تاجر فرش ایرانی در سوئد، تصریح کرد: «کنترل نشدن کیفیت فرش‌های صادراتی نیز یکی دیگر از دلایل افت صادرات فرش ایران است.» او در ادامه متذکر شد: «از آن‌جا که صادرات فرش‌های بی‌کیفیت برای خریدار ایجاد هزینه می‌کند، تمایل به خرید فرش‌های ایرانی در دنیا کاهش یافته است.»
بهروش، رییس هیات مدیره اتحادیه فرش ایران نیز چندی پیش به خبرنگار صدا وسیمای ایران در توکیو از مسوولان ایران خواست تا:
در راستای سیاست کنترل کیفی برای بهبود تولید ( به ویژه از نظر رنگرزی و مواد اولیه ) اقدامات عاجل به‌عمل آورند تا فرش دستباف کشورمان را از آسیب‌های بیشتر نه‌تنها محافظت کنند، بلکه موجبات افزایش تقاضا و اشتیاق بیشتر ژاپنی‌ها برای خرید فرش ایران هرچه زودتر فراهم گردد.
گفتنی است، «عباس سقطچی»، تاجر فرش ایران در آمریکا نیز از بی‌کیفیتی فرش‌های صادراتی و عدم حضور تولیدکنندگان در بازارهای جهانی به عنوان مهم‌ترین عوامل افت صادرات فرش ایران در بازارهای هدف یاد کرد.
وی با اشاره به پرداخت جوایز صادراتی به صادرکنندگان برای افزایش صادرات تصریح کرد:
«با پرداخت جوایز صادراتی نمی‌توان میزان صادرات فرش را افزایش داد. زیرا تولیدکنندگان و صادرکنندگان ما همواره به تولید و صادرات فرش‌های بی‌کیفیت ادامه می‌دهند. بنابراین افزایش جوایز صادراتی نیز مشکل افت صادرات فرش را به صورت واقعی حل نخواهد کرد و این تنها یک راه‌کار مقطعی است. در سال‌های اخیر برخی از صادرکنندگان فرش در ایران برای رقابت با فرش‌های رقیب و هم‌چنین کسب سود بیشتر اقدام به صادرات فرش‌های بی‌کیفیت کردهاند که لطمه جدی به نام ایران در بازارهای جهانی است.»
روش‌های تولید سنتی فرش:
تولیدکنندگان فرش دستباف ایرانی عادت کردهاند که مطابق میل و سلیقه خود به بافت و عرضه این هنر سنتی ایران بپردازند. اما سیستم بازار کاملن بر خلاف تفکر و دیدگاه‌های فرش‌های بافته شده توسط آن‌ها حرکت می‌کند. شاید به نحوی بتوان گفت که دیدگاه‌ها نسبت به فرش دستباف از یک کالای مصرفی به یک کالای هنری و نفیس تبدیل شده است.
«سلیمان مددپور»، مدیرعامل شرکت توسعه صادرات و سنجش فرش دستباف ایران در این‌باره به مهر گفت: «باید هرچه سریع‌تر برنامه‌ای طراحی کرد که بحران‌های آتی در فرش دستباف را مهار کرد، چرا که با توجه به سنتی بودن بازار فرش و مشکلاتی که در این صنعت وجود دارد، باید با روش‌های علمی به این معضل خاتمه داد.» وی می‌افزاید:
«تجارت فرش دستباف باید از شیوه سنتی به شیوه‌های مدرن تغییر یابد که یکی از آن‌ها اعتبارات اسنادی است که در کالاهای صنعتی به‌کار بسته می‌شود و فرش از این مزیت محروم است. این در حالی است که اگر فرش در این سیستم قرار گیرد، عده‌ای از افراد سودجو دیگر نمی‌توانند به کار خود ادامه دهند.»
مددپور می‌گوید: «کاهش صادرات فرش دستباف ایران به معنای شکست صادرات این کالای دیرینه است.»
در مقابل، مسوولان مرکز ملی فرش ایران معتقدند دیدگاه‌های منفی نسبت به بازار فرش دستباف ایرانی شامل کیفیت و استاندارد پایین فرش دستباف ایران است که در نتیجه عرضه برخی فرش‌های کم‌کیفیت توسط عده‌ای سودجو در بازارهای جهانی به نام فرش دستباف ایران بوده است.»
مرتضی فرجی می‌گوید:
«این امر تجار و تولیدکنندگان واقعی فرش دستباف ایران را دچار مشکل کرده؛ بنابراین اعتقاد وزارت بازرگانی این است که با هویت‌بخشی به فرش دستباف می‌توان از کپی کردن فرش‌های ایرانی با کیفیتی نازل جلوگیری کرد».
اما مسوولان فرش دستباف در وزارت بازرگانی معتقدند که اصلاح نرخ پایه صادراتی در خصوص فرش دستباف می‌تواند به واقعی شدن آمارهای صادراتی این کالا کمک کند زیرا به اعتقاد آن‌ها حجم تجارت فرش دستباف ایرانی دارای آمارهای بالاتری از ارقام ارایه شده توسط گمرک است.»
از سوی دیگر بسیاری از کارشناسان معتقدند که حجم تجارت جهانی فرش در دنیا کاهش یافته و تقلیل آمارهای صادراتی فرش دستباف تنها منحصر به ایران نیست. اما به گفته آن‌ها برای افزایش سهم ایران در بازارهای جهانی فرش دستباف باید
***برنامه‌هایی پیش‌بینی شود تا ارتقا سطح تجارت‌جهانی فرش دستباف در کل دنیا را به دنبال داشته باشد:
شناخت بازارهای هدف و گسترش بازارهای فروش فرش دستباف ایران، اعزام گروه‌های بازاریابی در کشورهای هدف صادراتی، تبلیغات از سوی شبکه‌های مختلف تلویزیونی، انتشار نشریات تخصصی فرش دستباف، تحقیقات در زمینه فروش موفق و در اختیار گذاشتن نتایج آن به صادرکنندگان، سامان‌دهی شبکه تولید، توزیع و فروش فرش دستباف از جمله عواملی است که می‌تواند منجر به موفقیت صادرات این محصول شود.
***در این میان، دستگاه‌های اجرایی و نیز دست‌اندرکاران باید با برنامه‌ریزی‌های دقیق به موضوع کاهش صادرات فرش دستباف ایرانی در دنیا و نیز ارتقا کل تجارت این محصول در دنیا رسیدگی کرده به نحوی که از سال آتی نه تنها رشد منفی در صادرات فرش دستباف ایران وجود نداشته باشد بلکه این آمار روز به روز با رشد مواجه شود.
واردات فرش‌های خارجی به بازار ایران و از دست رفتن روحیه تولید کنندگان داخلی:
یکی از مقامات مرکز ملی فرش ایران نیز به قانونی شدن واردات فرش به کشورمان اشاره می‌کند و می‌گوید: «اخیرن اگر کسی بخواهد فرش را رسمن وارد کند، حدود۵۰ درصد تعرفه دارد که باید با تعرفه وارد کند.»
«مهدی کاتب»، مدیر هماهنگی و نظارت بر امور تولید مرکز ملی فرش ایران در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا با اشاره به مطرح بودن بحث رقابت در بازار عنوان می‌کند: «حضور فرش‌های رقبا در بازار داخلی کشور به دست مقررات داخلی است که قبلن ممنوع بود اما اخیرن اگر کسی بخواهد فرش را رسمن وارد کند، حدود۵۰ درصد تعرفه دارد که باید با تعرفه وارد کند.
اما هیچ‌کدام از این فرش‌های خارجی ظاهرا از طریق کانال‌های مستقیم نیامدند. چراکه گمرک اعلام کرده ما چیزی به عنوان واردات فرش دستباف نداریم.»
قبل از این نیز «مرتضا فرجی»، رییس سابق مرکز ملی فرش گفته بود: « در حال پیگیری این موضوع هستیم که اگر چنان‌چه یقین پیدا کنیم آن‌گاه اقدامات قانونی را انجام خواهیم داد.»
و حال که این اقدام قانونی انجام شده، به نظر می‌رسد دیگر مقامات به این موضوع یقین پیدا کردهاند که تعرفه ۵۰ درصدی برای واردات فرش درنظر گرفته‌اند.
از دست رفتن بازارهای جهانی فرش ایرانی تنها یک ضرر اقتصادی نیست. بلکه این هنر با قدمت ایرانی ارزش تمدنی و هویتی برای ایران دارد. از دست رفتن آن به معنای از دست رفتن بخشی از هویت ایرانی است.
این مطلب به تاریخ آدینه ناهید شید10 اردیبهشت ماه 2569شاهنشاهی برابر با
10شهریور ماه 1389شمسی تحمیلی تازی و تازی پرستان نوشته شد.
